လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္ႏွစ္ဆယ္ကာလအတြင္း ေျမျပန႔္ေဒသရွိ နိုင္ငံေရးအသိုင္းအဝန္းမ်ားအပါ၀င္ က်န္တိုင္းရင္းသား အင္အားစုမ်ားႏွင့္ပါ ဖက္လဲတကင္းမရွိလွေသာ ၀ ျပည္ေသြးစည္းညီညြတ္ေရးပါတီ UWSA/UWSP အေနျဖင့္ တိုင္းရင္းသား လက္နက္ကိုင္အဖြဲ႕မ်ားကို ၄င္း၏ ဌာနခ်ဳပ္သို႔ ဖိတ္ေခၚၿပီး ၿငိမ္းခ်မ္းေရးႏွင့္ တိုင္းရင္းသားအေရး အတြက္ ညီလာခံကို ၂၀၁၅ ခုနစ္အတြင္း ႏွစ္ႀကိမ္တိတိ လက္ခံက်င္းပေပးခဲ့သည္ ။

ပထမအႀကိမ္မွာ ၂၀၁၅ ေမလအတြင္းက ျဖစ္ၿပီး ဒုတိယအႀကိမ္မွာ နိုဝင္ဘာလအတြင္းက ျဖစ္ပါသည္ ။ ႏွစ္ႀကိမ္စလုံးကို ျပန္လည္ သုံးသပ္ၾကည့္မည္ဆိုလၽွင္ ပထမအႀကိမ္တြင္ NCA နိုင္ငံလုံးဆိုင္ရာအပစ္ခတ္ ရပ္စဲ ေရး လက္မွတ္ထိုးရန္ ေသခ်ာေနခဲ့ၿပီျဖစ္ေသာ KNU ၊ RCSS/SSA စေသာအဖြဲ႕မ်ား ပါ၀င္ေနခဲ့သလို ျမန္မာနိုင္ငံေျမာက္ပိုင္းမွ မဟာမိတ္အဖြဲ႕မ်ားျဖစ္သည့္ ေကအိုင္ေအ ၊ တအာင္းပေလာင္ ၊ SSA/SSPP ၊ MNDAA ကိုးကန႔္ ၊ NDAA မိုင္းလား ၊ AA ရခိုင့္တပ္မေတာ္ စေသာအဖြဲ႕မ်ားပါ ပါ၀င္ခဲ့ၿပီး ကရင္နီ KNPP ႏွင့္္ မြန္ျပည္သစ္ကဲ့သို႔ အဖြဲ႕မ်ားလည္းပါ၀င္ခဲ့ပါသည္ ။


ပထမအႀကိမ္ေဆြးေႏြးပြဲမ်ား၏ အဓိက ေဆြးေႏြးခ်က္မ်ားကို ျပန္ခ်ဳပ္ၾကည့္မည္ဆိုလၽွင္ နိုင္ငံလုံးဆိုင္ရာ အပစ္ခတ္ရပ္စဲေရးတြင္ အားလုံးပါ၀င္ေရးႏွင့္ တိုင္းရင္းသားအခြင့္ေရးဆိုင္ရာ ႀကိဳးပမ္းအားထုတ္မွုမ်ားကို အင္အားအႀကီးဆုံး လက္နက္ကိုင္အဖြဲ႕ျဖစ္သည့္ ၀ တပ္ဖြဲ႕မွအားေပးေထာက္ခံမွုမ်ား ျပဳလုပ္သြားေရးႏွင့္ အျပန္အလွန္အားျဖင့္ ၀ ျပည္နယ္ရရွိေရးအတြက္ က်န္တိုင္းရင္းသား လက္နက္ကိုင္အဖြဲ႕မ်ားမွ ေထာက္ခံေရး အတြက္ ဦးတည္ခဲ့သည္ကို ေတြ႕ရသည္ ။


ဒုတိယ အႀကိမ္ေျမာက္ ေဆြးေႏြးပြဲတြင္မူ နိုင္ငံလုံးဆိုင္ရာအပစ္ခတ္ရပ္စဲေရးတြင္ လက္မွတ္မထိုးေသး သည့္အဖြဲ႕မ်ား တက္ေရာက္ခဲ့ၿပီး ေရြးေကာက္ပြဲအၿပီးတက္လာသည့္ အစိုးရအဖြဲ႕ႏွင့္ ဆက္လက္ေဆြးေႏြးရန္ ၊ အားလုံးပါ၀င္မွသာ လက္မွတ္ေရးထိုးရန္ စသည့္အခ်က္မ်ားကို သေဘာတူခဲ့သည္ကို ေတြ႕ရသည္ ။


စာေရးသူအေနျဖင့္ သတိျပဳမိသည္မွာ တ႐ုတ္၏ ျမန္မာ့တိုင္းရင္းသားအေရးႏွင့္ ပတ္သက္၍ သေဘာထားေျပာင္းလဲလာခဲ့ၿပီးသည့္ေနာက္ပိုင္းတြင္ တိုင္းရင္းသား လက္နက္ကိုင္မ်ားအေနျဖင့္ ၀ ႏွင့္ ပတ္သက္ဆက္ႏြယ္မွု ပို၍ နီးစပ္လာျခင္းပင္ျဖစ္သည္ ။ အစဥ္အလာအားျဖင့္ ဗမာျပည္ကြန္ျမဴနစ္ပါတီ ဗကပ လက္ထက္က လက္တြဲခဲ့ၾကသည့္ ၀ ၊ မိုင္းလား ၊ ကိုးကန႔္ MNDAA ႏွင့္ သၽွမ္းျပည္တပ္မေတာ္ ေျမာက္ပိုင္းတို႔မွာ မဟာမိတ္ဆက္ဆံေရးရွိသည့္အဖြဲ႕မ်ား ျဖစ္ေသာ္လည္း ေနာက္ပိုင္းတြင္မူ ၀ တပ္ဖြဲ႕၏ ၾသဇာမွာ က်န္  NCA လက္မွတ္မထိုးေသးသည့္ အဖြဲ႕မ်ားျဖစ္သည့္ တအာင္း (ပေလာင္) အမ်ိဳးသား လြတ္ေျမာက္ ေရးတပ္ဖြဲ႕ TNLA/PSLF ၊ AA ရခိုင္ တို႔အပါ၀င္ ေကအိုင္ေအ ကခ်င္လြတ္ေျမာက္ေရးတပ္မေတာ္တို႔အဖြဲ႕ အစရွိသည့္အဖြဲ႕မ်ားအေပၚတြင္ပါ သက္ေရာက္မွုရွိလာခဲ့သည္ကို ေတြ႕ရပါသည္ ။ သာဓက အားျဖင့္ KIA  ေခါင္းေဆာင္မ်ားအၾကား ျပသနာမ်ားျဖစ္ပြားၿပီး တိုက္ခိုက္မွုမ်ား ျဖစ္ပြားခဲ့သည္ဟု ေကာလဟာလမ်ား ထြက္ေပၚေနစဥ္ကာလအတြင္း KIO ၏ ဒုတိယ ဥကၠဌျဖစ္ၿပီး အာဏာရွိသူတဦးျဖစ္သည့္ ဒုတိယ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီး အန္ဘန္လမွာ ၀ ဌာနခ်ဳပ္ ပန္ဆန္းတြင္ ေရာက္ရွိေနခဲ့ပါသည္။ယင္းအျပင္ ပေလာင္အဖြဲ႕မွာလည္း ကိုးကန႔္ စစ္ပြဲအၿပီးတြင္ လက္နက္ကိုင္ေဆာင္နိုင္မွု ပိုမိုမ်ားျပားလာခဲ့ၿပီး ျပည္နယ္အေရးေတာင္းဆိုသံမ်ားမွာ ပိုမိုက်ယ္ေလာင္လာပါသည္။ ၀ တပ္ဖြဲ႕တင္မကပဲ ၀ တိုင္းရင္းသားပါတီမ်ားမွလည္း ျပည္နယ္ေတာင္းဆိုသံမ်ား ထြက္ေပၚလာခဲ့သည္။ ေတာင္းဆိုေနသည့္ ေနရာမ်ားကို ၾကည့္ပါက ေျမာက္ပိုင္း ၆ ၿမိဳ႕နယ္  ၊ ေတာင္ပိုင္း မိုင္းတုံ၊ မိုင္းဆတ္ နယ္ေျမမ်ားအျပင္ က်ိဳင္းတုံ ၊ လားရွိုး ၊ တန႔္ယန္းကဲ့သို႔ေသာ နယ္ေျမမ်ားပင္ ထည့္တြင္းေတာင္းသည္ကို ေတြ႕ရပါသည္ ။


အင္အားအႀကီးဆုံးလက္နက္ကိုင္အဖြဲ႕ျ့ဖစ္သည့္ ၀ တပ္ဖြဲ႕ပိုမို အင္အားေတာင့္တင္းလာျခင္း က်န္တိုင္းရင္းသား လက္နက္ကိုင္အဖြဲ႕မ်ားအေပၚ ၀တပ္ဖြဲ႕၏ ၾသဇာပိုမို ျမင့္မားလာျခင္း ၄င္းႏွင့္ ဆက္စပ္အဖြဲ႕မ်ားျဖစ္သည့္ KIA  ၊ တအာင္းပေလာင္ စသည့္အဖြဲ႕မ်ား၏ ျပည္နယ္ေတာင္းဆိုနယ္ေျမမ်ားတြင္ မူဆယ္ ၊ နမ့္ခမ္း စသည့္ နယ္ေျမမ်ား ပါ၀င္လာျခင္းတို႔ေၾကာင့္ သၽွမ္းျပည္နယ္ေန သၽွမ္းတိုင္းရင္းသားမ်ားအတြက္ သတိထားစရာ ျဖစ္လာေနပါသည္ ။


တဆက္တည္းတြင္လည္း သၽွမ္းတိုင္းရင္းသားအင္အားစုမ်ားကို ၾကည့္မည္ဆိုပါက သၽွမး္ျပည္နယ္အတြင္း တြင္ပင္ SNLD က်ားေခါင္းပါတီ ၊ SNDP က်ားျဖဴပါတီ ၊ သၽွမ္းအေရွ႕ပါတီ ESSDDP ၊ SSPP/SSA သၽွမ္းျပည္ တပ္မေတာ္ေျမာက္ပိုင္း ၊ RCSS/SSA သၽွမ္းျပည္တပ္မေတာ္ ေတာင္ပိုင္းတို႔ရွိေနပါသည္။ အျခား ျပည္နယ္ ျပင္ပမွ သၽွမ္းမ်ိဳးႏြယ္စုမ်ားကို ၾကည့္လၽွင္လည္း သၽွမ္းနီပါတီ ႏွစ္ပါတီရွိေနသလို အဆိုပါ သၽွမ္းမ်ိဳးႏြယ္စု မ်ားမွာ လည္း ကခ်င္ ၊ စစ္ကိုင္းအထက္ပိုင္း စသျဖင့္ တစ္ပါးသူလႊမ္းမိုးမွုေအာက္တြင္သာ ရွိေနဆဲ အေန အထား ျဖစ္ေနပါသည္။ လတ္တေလာ က်င္းပခဲ့သည့္ ျပည္ေထာင္စု ၿငိမ္းခ်မ္းေရး ညီလာခံတြင္ တအာင္းပေလာင္ ၊ ပအိုဝ္း ၊ ၀ ၊ သၽွမ္းနီ စသျဖင့္  ျပည္နယ္သစ္ေတာင္းဆိုမွုမ်ားရွိခဲ့ရာ အားလုံးသည္ သၽွမ္းမ်ိဳးႏြယ္စုမ်ားႏွင့္ သက္ဆိုင္ေသာ ကိစၥရပ္မ်ားျဖစ္ေနသည္ကိုလည္း ေတြ႕ရပါသည္ ။


သၽွမ္းျပည္နယ္အတြင္းကိုပဲ ၾကည့္မည္ဆိုလၽွင္ မိုင္းလားကဲ့သို႔ သၽွမ္းအမ်ားစုရွိခဲ့ေသာ နယ္ေျမမွာ ( အခါမ်ားက ေနာက္မွ ေရာက္လာ ) NDAA မိုင္းလားအဖြဲ႕၏ အုပ္ခ်ဳပ္မွုျဖင့္ အခါကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ကိုေတာင္းခံေနၿပီး ၊ ၀ မွာလည္း မူရင္းေဒသတြင္သာမက ထိုင္းနယ္စပ္တြင္လည္းရွိေနကာ သံလြင္အေရွ႕ျခမ္းတျခမ္းလုံး ၄င္းတို႔ႏွင့္ သက္ဆိုင္သည့္ သေဘာမ်ား ေျပာေနၿပီျဖစ္ပါသည္ ။ တအာင္းပေလာင္အင္အားစုမ်ားအေနျဖင့္လည္း တအာင္းပေလာင္မ်ိဳးႏြယ္စုေနထိုင္ရာ ေဒသအားလုံကို ပေလာင္ျပည္နယ္အျဖစ္သတ္မွတ္နိုင္ေရး ေရွ႕ရွူေန သည္ကို ေတြ႕ရပါသည္ ။ ဥပမာအားျဖင့္ ေတာင္ေပၚေန တအာင္းပေလာင္ ၊ ေျမျပန႔္ေန သၽွမ္းမ်ိဳးႏြယ္စုမ်ားေန ထိုင္ရာ နမ့္ခမ္းၿမိဳ႕ ( အေရအတြက္ သၽွမ္းမ်ိဳးႏြယ္စု ပိုမ်ား ) ကို ပေလာင္ျပည္နယ္အတြင္းထည့္သြင္းရန္ ေတာင္း ဆိုေန႐ုံမက ပေလာင္ဒုကၡသည္မ်ားကိုပါ နမ့္ခမ္းၿမိဳ႕အတြင္း TNLA/PSLF မွ ေမာင္းသြင္းျခင္းမ်ားလည္း ျပဳလုပ္ ေနပါသည္ ။


ယင္းအျပင္ ယခင္က ေကအိုင္ေအ၏ ေထာက္ပံ့မွုျဖင့္ အဓိက ရပ္တည္ခဲ့ရေသာ တအာင္းပေလာင္ TNLA/PSLF မွာ အတည္မျပဳနိုင္ေသာ သတင္းမ်ားအရ ၀ တပ္ဖြဲ႕မွ ကူညီပံ့ပိုးေပးေနဖြယ္ရွိသျဖင့္ ( ေသခ်ာ သည္ကေတာ့ တအာင္းပေလာင္အဖြဲ႕အေနျဖင့္ စစ္လက္နက္ပစၥည္းမ်ား ပိုမို သုံးစြဲလာနိုင္ ) ျမစ္အေရွ႕ ဘက္ကမ္းတြင္ ၀ ၊ အေနာက္ဘက္ကမ္းတြင္ တအာင္း (ပေလာင္) ဆိုေသာအေနထားမွာ သၽွမ္းမ်ိဳးႏြယ္စုမ်ား အတြက္ သတိျပဳဖြယ္ အေျခေနပင္ျဖစ္ပါသည္ ။


ပြင့္လင္းစြာေျပာဆိုရမည္ဆိုလၽွင္ သၽွမ္းေခါင္းေဆာင္မ်ားအေနျဖင့္ တိုင္းရင္းသားအေရး ႀကိဳးပမ္းေနသည္မွာ မွန္ေသာ္လည္း တျဖည္းျဖည္းခ်င္း မိမိမ်ိဳးႏြယ္စု၏ နယ္ေျမပိုင္ဆိုင္မွုမ်ား က်ဥ္းေျမာင္းလာသည္ကို ဂ႐ုျပဳသင့္ သည့္ အခ်ိန္ကာလကို ေရာက္ရွိေနၿပီျဖစ္သည္ ။


သၽွမ္းျပည္နယ္အတြင္း အဓိက အင္အားစု ေလးစုျဖစ္ေနသည္မွာလည္း သၽွမ္းျပည္သူမ်ားအတြက္ လတ္တေလာတြင္ မႏွိပ္လွသည့္ကိစၥပင္ျဖစ္သည္။ ပါတီခ်င္း လက္နက္ကိုင္အခ်င္းခ်င္း ေပါင္းစည္းရန္ အခ်ိန္အခါက်ေရာက္ေနၿပီျဖစ္သည္ ။


ပါတီခ်င္းေပါင္းစည္းေရးအတြက္လည္းေရြးေကာက္ပြဲအနိုင္ရ SNLD ပါတီအေနျဖင့္ သေဘာထားႀကီးစြာ လမ္းဖြင့္ေပးရမည္ျဖစ္ကာ က်ားျဖဴပါတီတာဝန္ရွိသူမ်ားဘက္မွလည္း ယခုအခ်ိန္သည္ ျပည္သူမ်ားအတြက္ တဘက္ႏွင့္တဘက္ အျပစ္ေျပာရမည့္အခ်ိန္ မဟုတ္ေတာ့သည္ကို သတိျပဳသင့္ေပသည္။ယင္းအျပင္ သၽွမ္းျပည္နယ္ရွိအဓိက ပါတီမ်ားအေနျဖင့္ အျခားသၽွမ္းမ်ိဳးႏြယ္စုမ်ားျဖစ္သည့္ စစ္ကိုင္းတိုင္းအထက္ပိုင္းႏွင့္ ကခ်င္ျပည္နယ္မွ သၽွမ္းမ်ိဳးႏြယ္စုမ်ားအေရးကို္လည္း မေမ့သင့္ေပ ။


လက္နက္ကို္င္ေပါင္းစည္းေရးမွာ အနည္းငယ္ခက္ခဲဖြယ္ရွိေသာ္လည္း တဘက္ႏွင့္တဘက္ လမ္းဖြင့္ေပးနိုင္ သည့္ နည္းလမ္းမ်ားရွိနိုင္ပါသည္ ။ သၽွမ္းတပ္မေတာ္ေျမာက္ပိုင္းအေနျဖင့္လည္း တခ်ိန္လုံး ၀ ကို မွီခိုေနရျခင္း သည္ အေျဖမဟုတ္ပဲ တန႔္ယန္း ၊ လားရွိုးကဲ့သို႔ ေဒသမ်ားကိုပါ ၀ မ်ားက ျပည္နယ္သတ္မွတ္ေပးေရးေတာင္း ဆိုလာသည္ကို သတိျပဳသင့္ပါသည္ ။ မၾကာမွီတက္လာမည့္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္အစိုးရလက္ထက္တြင္ ဆက္ေဆြးေႏြးမည္လား မ်က္လုံးမွိတ္၍ တိုက္ေနမည္လား ဆိုသည္ကိုလည္း စဥ္းစားရန္လိုပါသည္ ။ သၽွမ္းတပ္မေတာ္ေတာင္ပိုင္းအေနျဖင့္လည္း အတိတ္က ႏွစ္ဖြဲ႕အၾကားျဖစ္ခဲ့သည့္ ကိစၥရပ္မ်ားကို ေမ့ပစ္ရန္ အခ်ိန္က်ေရာက္ၿပီျဖစ္ပါသည္ ။ အင္အားေတာင့္တင္းသည့္ သၽွမ္းတပ္မေတာ္ေတာင္ပိုင္းအေနျဖင့္လည္း သေဘာထားႀကီးစြာျဖင့္ ေျမာက္ပိုင္းႏွင့္ ေဆြးေႏြးရန္  ညီအရင္း အစ္ကိုပမာ ကမ္းလွမ္းသင့္ပါသည္ ။


ပကတိလိုအပ္ေနသည့္ အေၾကာင္းအရာ တရပ္မွာ သၽွမ္းအင္အား စုေပါင္းစုံပါ၀င္သည့္ ေဆြးေႏြးပြဲတရပ္ က်င္းပရန္ ျဖစ္ပါသည္ ။ တိုင္ပင္ေဆြးေႏြးပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ၾကမွာသာ အနာဂတ္နိုင္ငံေရးအခင္းက်င္းတြင္ သၽွမ္းအင္အားစုမ်ားအေနျဖင့္ စုစည္းညီညြတ္စြာျဖင့္ ျပည္သူ ျပည္သားအက်ိဳးသယ္ပိုးနိုင္ၾကမည္ျဖစ္ပါသည္ ။


တ႐ုတ္၏ တိုင္းရင္းသားအေရး မူဝါဒသစ္အရ ၀ ၊ မိုင္းလားစသည့္ တ႐ုတ္နယ္စပ္အဖြဲ႕စည္းမ်ားဗဟိုျပဳ၍ ကူညီ ပံ့ပိုးမွု ၊ ျမန္မာနိုင္ငံ ေျမာက္ပို္င္းမွ လက္နက္ကိုင္အဖြဲ႕မ်ားအေနျဖင့္ ပန္ဆန္းဗဟိုျပဳလွုပ္ရွားလာမွု ၊ ယင္းအဖြဲ႕ မ်ား ႏွင့္ ဆက္ႏြယ္တိုင္းရင္းသားမ်ား၏ နယ္ေျမေတာင္းခံမွုမ်ားတြင္ သၽွမ္းလူမ်ိဳးမ်ားႏွင့္ သက္ဆိုင္ေသာ နယ္ေျမမ်ား ပါ၀င္ေနမွုမွာ သၽွမ္းအင္အားစုမ်ားအတြက္ ညီညြတ္ၾကရန္ အခ်က္ေပးေခါင္းေလာင္းသံပင္ျဖစ္ ပါသည္။သၽွမ္းအမ်ိဳးသားမ်ား မညီညြတ္လ်င္ သၽွမ္းျပည္တိုင္းရင္းသားမ်ားညီညြတ္ေရးကို တည္ေဆာက္နိုင္မည္မဟုတ္ ။ လူမ်ိဳးႀကီးဝါဒ အာဏာရွင္စနစ္ေအာက္မွလည္း လြတ္ေျမာက္နိုင္ေတာ့မည္ မဟုတ္ေပ ။