ဒီမိုကေရစီနိုင္ငံေရးစနစ္ရွိ ယူဆခ်က္တစ္ခုမွာ ဒီမိုကေရစီစနစ္အားေကာင္းရန္ အတြက္ လူထု အေျချပဳအဖြဲ႕ အစည္းမ်ား အားေကာင္းရန္ လိုအပ္သည္ ဟူ၍ျဖစ္သည္။ ဤယူဆခ်က္သည္ လူထုကနိုင္ငံကိုအုပ္ခ်ဳပ္သည္ ဆိုေသာ ယူဆခ်က္ကို အေျခခံထားျခင္းျဖစ္သည္။ အစိုးရႏွင့္ နိုင္ငံေရးပါတီတို႔က စူးစိုက္လုပ္ေဆာင္နိုင္ျခင္း မရွိေသာ လူထုလိုအပ္ခ်က္မ်ားကို ဆိုင္ရာ ကဏ္႑အလိုက္ အရပ္ဘက္မွ ေဆာင္ရြက္လာၾကျခင္းျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္ လူထုလိုအပ္ခ်က္မ်ားကို လူတစ္ဦးတစ္ေယာက္တည္းမွေဆာင္ရြက္ရာတြင္ ထိေရာက္ေသာစြမ္းအား နည္းပါးသျဖင့္ လိုလားခ်က္တူရာလူမ်ားက အစုအဖြဲ႕ ဖြဲ႕ကာ မိမိတို႔လိုလားခ်က္မ်ား ျပည့္ဝလာေအာင္ စုေပါင္းအား ျဖင့္ေဆာင္ရြက္ လာၾကျခင္းျဖစ္သည္။ ဤအစုအဖြဲ႕မ်ားကို လူထုအေျချပဳအဖြဲ႕အစည္း (Civil Society Organization- CSO) မ်ားအျဖစ္ေခၚေဝၚၾကပါသည္ ။


ရပ္ရြာအေျချပဳအဖြဲ႕အစည္းမ်ားမွစ၍ အလုပ္သမား၊ လယ္သမား သမဂၢမ်ားႏွင့္ ဆရာသမဂၢ၊ ေက်ာင္းသား သမဂၢမ်ားသည္ လူထုအေျချပဳအဖြဲ႕အစည္းဝင္ မ်ား ျဖစ္ပါသည္။ လူထုအေျချပဳအဖြဲ႕ အစည္းအမ်ားစုသည္ အစိုးရမဟုတ္ေ သာအဖြဲ႕အစည္း (Non-Governmental Organization) မ်ားျဖစ္ၾကသည္။ သို႔ေသာ္ လူထုအေျချပဳအဖြဲ႕အစည္းတိုင္းကို အစိုးရမဟုတ္ေသာ အဖြဲ႕အစည္းမ်ား တြင္ထည့္သြင္း သတ္မွတ္၍ေတာ့ မရပါ။ အေၾကာင္းမွာ အခ်ိဳ႕ေသာ လူထုအေျချပဳအဖြဲ႕အစည္း မ်ားသည္ နိုင္ငံဝန္ထမ္းအစိုးရဝန္ ထမ္းမ်ားျဖင့္ ပါ၀င္ဖြဲ႕ စည္းထားရျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ သာဓက အေနျဖင့္ လက္ရွိျမန္မာနိုင္ငံရွိ တကၠသိုလ္ဆရာသမဂၢမ်ား ျဖစ္သည္။ ဤသမဂၢမ်ားသည္ နိုင္ငံဝန္ထမ္း မ်ားျဖစ္ၾကေသာ တကၠသိုလ္ဆရာမ်ားျဖင့္ ဖြဲ႕စည္းထား ျခင္းျဖစ္ သည္။ သို႔ေသာ္လည္း ဆရာသမဂၢသည္ အစိုးရက ေဆာင္ရြက္မေပးနိုင္ေသာ သို႔မဟုတ္ ေဆာင္ရြက္ရန္ ပ်က္ကြက္ခဲ့ေသာ ဆရာဆရာမမ်ား၏ လူမွုအက်ိဳး စီးပြားဆိုင္ရာအခြင့္အေရးမ်ား၊ လူအခြင့္အေရးဆိုင္ရာ အခြင့္အေရးမ်ား ႏွင့္ ၀န္ထမ္းဆိုင္ရာအခြင့္အေရးမ်ားကို ကိုယ္စားျပဳေဖာ္ေဆာင္ကာကြယ္ေပးေရ သာ အဖြဲ႕အစည္း ျဖစ္ပါသည္။ အစိုးရကို ကိုယ္စားမျပဳပဲ ဆရာဆရာမမ်ား၏ အက်ိဳးစီးပြားကိုအဓိကထားေဆာင္ရြက္ ေသာေၾကာင့္ လူထုအေျချပဳအဖြဲ႕ အစည္းတစ္မ်ိဳးသာျဖစ္ပါသည္ ။


အလုပ္သမား၊ လယ္သမား သမဂၢမ်ားသည္ အလုပ္သမားလယ္သမားတို႔၏ အက်ိဳးစီးပြားကို ကိုယ္စားျပဳေဖာ္ေဆာင္ေပးေသာ အစိုးရမဟုတ္ေသာ လူထု အေျချပဳ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားျဖစ္ပါသည္။ ေက်ာင္းသားသမဂၢမ်ား သည္လည္း ၄င္းတို႔ကို္ယ္စားျပဳေသာ ေက်ာင္းသားေက်ာင္းသူမ်ားအေရးႏွင့္ ထိရာက္ လြတ္လပ္ ေသာ ပညာသင္ၾကားနိုင္ခြင့္အတြက္ ေဆာင္ရြက္ရေသာ အစိုးရ မဟုတ္သည့္ လူထုအေျချပဳအဖြဲ႕ အစည္းမ်ားျဖစ္ပါသည္။ ဤကဲ့သို႔ေ သာ လူထုအေျချပဳအဖြဲ႕အစည္းမ်ားကို အက်ိဳးစီးပြားကိုယ္စားျပဳေဖာ္ေ ဆာင္ ေပးေသာအဖြဲ႕ (Interest Groups) မ်ားဟုလည္းေခၚပါသည္ ။


အုပ္ခ်ဳပ္ေရးယႏၲရားေကာင္းေဖာ္ေဆာင္မွု


စစ္မွန္ေသာ လူထု အေျချပဳ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားရွိၿပီး ကိုယ္စားျပဳလုပ္ေဆာင္ျခင္း သည္ အစိုးရ၏ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးယႏၲရားမ်ား ေကာင္းမြန္လာေစေရးအတြက္ အေရးႀကီးပါသည္။ ဆရာဆရာမ၊ ေက်ာင္းသူ ေက်ာင္းသားႏွင့္ အလုပ္သမားလယ္သမားတို႔၏ အခြင့္အေရးႏွင့္အက်ိဳးမ်ားကို အေကာင္အထည္ ေဖာ္ေဆာင္ရြက္ေပးရာတြင္ အစိုးရ၏အုပ္ခ်ဳပ္ေရး၊ တရားစီရင္ေရးႏွင့္ ဥပေဒျပဳေရး ဆိုင္ရာ ကိစၥရပ္မ်ားႏွင့္ ဆက္ႏြယ္ လုပ္ေဆာင္ရေလ့ရွိပါသည္။ ထိုကိစၥရပ္မ်ားကို ပိုမိုေကာင္းမြန္လာေစရန္ ကိုယ္စားျပဳသမဂၢမ်ား၊ အဖြဲ႕မ်ားက ဆိုင္ရာအာဏာပိုင္အဖြဲ႕မ်ားႏွင့္ ညႇိႏွိုင္းေဆာင္ရြက္ျခင္း၊ ေတာင္းဆိုမွုမ်ားျပဳေပးျခင္းႏွင့္ လိုအပ္ပါက ဆႏၵၿပ သပိတ္ေမွာက္ျခင္း နည္း လမ္းမ်ားျဖင့္ ေဆာင္ရြက္လာရပါသည္။ ထိုသို႔ေဆာင္ရြက္ျခင္းျဖင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးယႏၲရားမ်ားကို ေကာင္းမြန္ လာ ေစမည္ျဖစ္သည္ ။


သတိျပဳရမည့္ခ်က္မွာလူထုအေျချပဳအဖြဲ႕အစည္းတိုင္းသည္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ယႏၲရားေကာင္းကို ေဖာ္ ေဆာင္နိုင္ေသာအဖြဲ႕မ်ားမဟုတ္ပါ ဆိုေသာ အခ်က္ျဖစ္ပါသည္ ။


အုပ္ခ်ဳပ္ေရးယႏၲရားေကာင္းကို ေဖာ္ေဆာင္နိုင္ေသာအဖြဲ႕မ်ားျဖစ္ရန္အတြက္ လိုအပ္ခ်က္မ်ား ရွိပါသည္။ ၄င္းတို႔အနက္အေရးႀကီးဆုံး ေသာအခ်က္မွာ လူထုအေျချပဳအဖြဲ႕အစည္းမ်ားသည္ လြတ္လပ္စြာ ဖြဲ႕စည္းတည္ေထာင္ ထားေသာ အဖြဲ႕မ်ားျဖစ္ရမည္ ဟူေသာ လိုအပ္ခ်က္ျဖစ္သည္ ။


အာဏာရွင္စနစ္လြမ္းမိုးေနေသာ၊ လြမ္းမိုးခဲ့ေသာ နိုင္ငံမ်ားတြင္ အစိုးရက ဖြဲ႕ေပးေသာ သို႔မဟုတ္ အစိုးရက ေက်ာေထာက္ေနာက္ခံ ျပဳေပးထားေသာ သမဂၢမ်ားႏွင့္ လူမွုေရးအသင္းအဖြဲ႕မ်ားရွိပါသည္။ အာဏာရွင္ အစိုးရအဖြဲ႕ တို႔သည္ မိမိတို႔ ျပဳမွုလုပ္ေဆာင္ေသာ အလုပ္မ်ား၊ အျပဳအမွုမ်ားႏွင့္ မွုဝါဒႏွင့္ ဥပေဒမ်ားကို မိမိတို႔က တစ္ေသြးတစ္သံတစ္မိန႔္ သေဘာ ျပဳမွုလုပ္ေ ဆာင္ ခဲ့ျခင္း မဟုတ္ေၾကာင္းကိ္ု ျပည္တြင္းျပည္ပတြင္ ပုံေဖာ္ရန္အတြက္ လူထု အေျချပအဖြဲ႕အစည္းမ်ားကို ဖြဲ႕စည္းထားေလ့ရွိၾကသည္။ ျပည္တြင္းျပည္ပမွ ၄င္းတို႔အားေဝဖန္မွုျပဳလုပ္ပါက ထိုသို႔ဖြဲ႕စည္းထားေသာ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားကို ႐ုပ္ျပသေဘာ ေဖာ္ျပကာ မိမိတို႔၏အာဏာရွင္ဆန္မွုကို ကာကြယ္ေျပာဆိုေ လ့ရွိၾကသည္။ ထိုကဲ့သို႔ေသာ အစိုးရကဖြဲ႕ေပးထားေသာ၊ အဖြဲ႕ဝင္မ်ားအက်ိဳး ကို အျပည့္အဝ မေဆာင္ရြက္ပဲ အစိုးရအက်ိဳးကိုသာ ပိုမိုေဆာင္ရြက္ေသာ အဖြဲ႕မ်ားသည္အတုအေယာင္ လူထုအေျချပဳအဖြဲ႕အစည္းမ်ားျဖစ္ၿပီး ၄င္းတို႔ကို အဝါေရာင္အဖြဲ႕စည္း၊ အဝါေရာင္သမဂၢမ်ား (Yellow Unions) အျဖစ္တင္စားေခၚေဝၚၾကပါသည္ ။


ျမန္မာ့ဆိုရွယ္လစ္လမ္းစဥ္ပါတီေခတ္ရွိ အလုပ္သမားလယ္သမား အဖြဲ႕မ်ားသည္ Yellow Unions မ်ားသာျဖစ္ခဲ့ၾကသည္ ။


ဦးသိန္းစိန္အစိုးရလက္ထက္ ၂၀၁၄-၂၀၁၅ ခုႏွစ္ ကာလတြင္ ပညာေရး အာဏာပိုင္တို႔သည္ ဆရာဆရာမ်ားက လြတ္လပ္စြာဖြဲ႕စည္းထားေသာ ဆရာသမဂၢႏွင့္ ေက်ာင္းသားသမဂၢမ်ားကို တန္ျပန္ရန္ႏွင့္ အာဏာပိုင္တို႔၏ အာဏာရွင္ဆန္ဆန္ လုပ္ေဆာင္မွုမ်ားကို ေထာက္ခံေသာ ဆရာ အဖြဲ႕၊ ေက်ာင္း သား အဖြဲ႕ရွိသည္ ဆိုသည္ကို ျပသနိုင္ရန္အတြက္ ဆရာအဖြဲ႕၊ ေက်ာင္းသားအဖြဲ႕မ်ားကို ဖြဲ႕စည္းရန္ ႀကိဳးပမ္းလာခဲ့သည္ကို ၾကဳံခဲ့ရပါသည္။ အစိုးရ အစီအမံျဖင့္ ေပၚေပါက္လာမည့္ သမဂၢမ်ားသည္ အဝါေရာင္ သမဂၢမ်ားအျဖစ္ သမုတ္ခံရမည္မွာ ဧကန္ပင္ျဖစ္ သည္ ။


ထို႔ေၾကာင့္ အဝါေရာင္သမဂၢမ်ား၊ အဝါေရာင္လူထုအေျချပဳ အဖြဲ႕ အစည္းမ်ား ျဖစ္မလာရန္ႏွင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးယႏၲရားေကာင္းျဖစ္ေစေရး အေထာက္အကူျပဳအဖြဲ႕မ်ားျဖစ္လာရန္အတြက္ လူထုအေၿခ ျပဳအဖြဲ႕ အစည္းမ်ားတြင္ရွိရမည့္ အေရးႀကီးအခ်က္မ်ားကို ဆက္လက္ေဆြးေႏြးပါမည္။ ၄င္းတို႔မွာ (၁) က်င့္ဝတ္၊ လုပ္ေဆာင္မွုႏွင့္ အမ်ားကယုံၾကည္မွု (Ethnic, Performance and Trust)၊ (2) ကိုယ္စားျပဳမွုႏွင့္ထုတ္ေဖာ္ေျပာဆိုမွု (Representation and Voice)၊ (၃) လူထုအေျချပဳ အဖြဲ႕ အစည္းမ်ားအတြင္း ဒီမိုကေရစီရွိမွု (In-House Democracy) ႏွင့္ (၄) လူထုအေျချပဳအဖြဲ႕အစည္း မ်ားအတြင္းတာဝန္ယူမွုတာဝန္ခံမွုရွိျခင္း (Structural Accountability) ဟူေသာအခ်က္တို႔ ျဖစ္ပါသည္ ။


က်င့္ဝတ္၊ လုပ္ေဆာင္မွုႏွင့္ အမ်ားကယုံၾကည္မွု (Ethic, Performance and Trust)


အုပ္ခ်ဳပ္ေရးယႏၲရာေကာင္းဆိုသည္မွာ က်င့္ဝတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ တည္ရွိမွုကို အေျခခံပါသည္။ လူထုအေျချပဳအဖြဲ႕အစည္းမ်ားတြင္ က်င့္ဝတ္ပိုင္းဆိုင္ ရာမ်ားရွိပါသည္။ ထိုက်င့္ဝတ္မ်ားသည္ မိမိ ကိုယ္စားျပဳေသာ လူမွုအသိုင္း အဝိုင္းက လိုအပ္ေနေသာ အရာျဖစ္သည္။ အဖြဲ႕အစည္းတို႔သည္ အမ်ား အက်ိဳး ကို ေဆာင္ရြက္ရန္ဟူေသာ က်င့္ဝတ္တာဝန္ရွိပါသည္။ ထိုက်င့္ဝတ္ႏွင့္ တာဝန္ကို အမ်ားအက်ိဳးငွာေဆာင္ရြက္မွသာ ေကာင္းမြန္ေသာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ယႏၲရားကို ေဖာ္ေဆာင္နိုင္ေသာ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားျဖစ္လာပါမည္ ။


ဥပမာလာဘ္စားမွုပေပ်ာက္ေရးႏွင့္ တရားဥပေဒစိုးမိုးေရးသည္ အမ်ားက လိုလားေနေသာအရာမ်ားျဖစ္ပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ထိုအရာမ်ား ျဖစ္မလာေအာင္ မိမိတို႔ကိုယ္တိုင္က လိုက္နာေဆာင္ရြက္ရမည့္ က်င့္ဝတ္မ်ားကို လိုက္နာေဆာင္ရြက္ရန္ အေရးႀကီးပါ သည္ ။


မိမိတို႔ကိုယ္တိုင္က လိုက္နာေဆႊာင္ရြက္မွု (Performance) မရွိပါက မိမိတို႔ ကိုယ္စားျပဳထားေသာ အဖြဲ႕ဝင္မ်ားႏွင့္ မိမိတို႔ႏွင့္ ထိေတြ႕ဆက္ဆံေနေသာ အစိုးရႏွင့္ အရပ္ဘက္ အဖြဲ႕အစည္းမ်ား၊ ပုဂၢိဳလ္မ်ား၏ ယုံၾကည္မွု (Trust) ကို ရရွိမည္မဟုတ္ေပ ။


ကိုယ္စားျပဳမွုႏွင့္ ထုတ္ေဖာ္ေျပာဆိုမွု (Representation and Voice)


လူထုအေျချပဳအဖြဲ႕အစည္းမ်ားကို အမ်ားကယုံၾကည္ကိုးစားေစနိုင္ေသာအခ်က္ တစ္ခုမွာ ၄င္းတို႔ သည္ မိမိတို႔အမွန္တကယ္ ကို္ယ္စားျပဳေဖာ္ေဆာင္ စရာရွိသည္မ်ားကို ကိုယ္စားျပဳေဖာ္ေဆာင္မွုရွိ ျခင္းျဖစ္သည္။ အခ်ိဳ႕ေသာ လူထုအေျချပဳအဖြဲ႕အစည္းတို႔သည္ ထိုသို႔ကို္ယ္စားျပဳ ေဆာင္ရြက္ နိုင္ေသာ စြမ္းရည္မရွိျခင္း သို႔မဟုတ္ မေဆာင္ရြက္ျခင္းေၾကာင့္ အဖြဲ႕ဝင္မ်ား၏ ယုံၾကည္ကိုးစားမွုမ်ား ေပ်ာက္ဆုံးၿပီး အဖြဲ႕ကိုလည္း ပ်က္စီးေစနိုင္ပါသည္ ။


မိမိတို႔ပတ္ဝန္းက်င္၌ ထိုသို႔အဖြဲ႕အက်ိဳးကို မေဆာင္ရြက္ပဲ ကိုယ္က်ိဳး သာ ေဆာင္ရြက္ေနၾကေသာ လူထုအေျချပဳအဖြဲ႕အစည္းမ်ားစြာရွိသ ည္ကို ေတြ႕ရွိဖူးၾက မည္ျဖစ္ပါသည္။ ကိုယ္စားျပဳမွုကိစၥရပ္မ်ားကို သိရွိနိုင္ရန္အတြင္ လူထုအေျချပဳ အဖြဲ႕အစည္းတို႔သည္ မိမိတို႔ကို္ယ္စားျပဳေသာအသိုင္းအဝိုင္း၏ အသံ (Voice) ကိုလည္းသိ ရွိေအာင္လုပ္ၿပီး အမ်ားသိေအာင္ အသံထုတ္ေဖာ္ေပးရန္ လိုအပ္မည္ျဖစ္သည္ ။


လူထုအေျချပဳအဖြဲ႕စည္းမ်ားအတြင္း ဒီမိုကေရစီရွိမွု (In-House Democracy)


လူထုအေျချပဳအဖြဲ႕အစည္းမ်ားသည္ အမ်ားအားျဖင့္မိမိတို႔သည္ ဒီမိုကေရစီျဖစ္ထြန္းေရးကို ဦးတည္ လုပ္ေဆာင္ သည္ဟုဆိုသည္။ သို႔ေသာ္ ထိုသို႔ေႂကြးေၾကာ္ေနေသာ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားအတြင္းတြင္ ဒီမိုကေရစီ အေလ့အထမ်ားကို လက္ေတြ႕တြင္ က်င့္သုံးမွု မရွိျခင္းျဖစ္သည္။ ရာသက္ပန္ ဥကၠဌမ်ား အတြင္းေရးမွုးမ်ားကို အဖြဲ႕အစည္းအမ်ားစုတြင္ ေတြ႕ရေလ့ရွိသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ လူထုအေျချပဳ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားသည္ အဖြဲ႕အတြင္း ဒီမိုကေရစီျဖစ္ထြန္းမွုကို အားေပးလုပ္ေဆာင္ရန္လို အပ္ပါသည္။ ထိုသို႔လုပ္ေဆာင္ျခင္းသည္ လူထုအသိုင္းအဝိုင္းအတြင္း ဒီမိုကေရစီ ျပန႔္ပြားေအာင္ ေဆာင္ရြက္ျခင္း ျဖစ္သလို အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ယႏၲရားေကာင္းျဖစ္ေစေရးအတြက္ လိုအပ္သည့္ တရားမၽွတမွု၊ ပြင့္လင္း ျမင္သာမွုျဖစ္စဥ္ႏွင့္ တာဝန္ယူမွုတာဝန္ခံမွု အေလ့အထမ်ားကိုလည္း ျပန႔္ပြားေစနိုင္မည္ ျဖစ္ပါသည္ ။


လူထုအေျချပဳအဖြဲ႕အစည္းမ်ားအတြင္းတာဝန္ယူမွုတာဝန္ခံမွုရွိျခင္း (Structural Accountability)


လူထုအေျချပဳအဖြဲ႕အစည္းမ်ားတြင္ လိုအပ္ေနေသာကြက္လပ္တစ္ခုမွာ အဖြဲ႕အတြင္း တာဝန္ယူမွု၊ တာဝန္ခံမွု အားနည္းေနတတ္ျခင္းျဖစ္သည္။ တာဝန္ယူမွုဆိုသည္မွာ မိမိအဖြဲ႕က အမ်ားထံမွ ယူထားေသာတာဝန္၊ အဖြဲ႕အတြင္း ဥကၠဌ၊ အတြင္းေရးမွုးစသည္ျဖင့္ အဖြဲ႕ဝင္မ်ားက ယူရန္ရွိသည့္ တာဝန္မ်ားကို ဆိုလိုသည္။ မိမိတာဝန္အေလ်ာက္လုပ္ေဆာင္ရာမွ အျပစ္ျဖစ္ခဲ့ပါကလည္း တျခားသူ ကို မလြဲခ်ပဲ မိမိကတာဝန္ယူျခင္းသည္ တာဝန္ခံမွုျဖစ္သည္။ လုပ္ငန္းေအာင္ျမင္မွုရလဒ္မ်ားကို မိမိကိုယ္တိုင္ကလည္း ခံယူရမည္ျဖစ္သည္။ ဆိုလိုသည္မွာ လုပ္ေဆာင္မွုမ်ားအတြက္ ဆုေပး၊ ဒဏ္ေပးစနစ္ထားရွိလုပ္ေဆာင္ျခင္းျဖစ္သည္ ။


အထက္ေဖာ္ျပပါ အခ်က္မ်ားသည္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးယႏၲရားေကာင္းမ်ား ကို ျဖစ္ေစနိုင္ေ သာ အခ်က္မ်ားျဖစ္ၿပီး လူထုအေျချပဳအဖြဲ႕အစည္းမ်ားက လုပ္ေဆာင္ရမည့္အခ်က္မ်ားျဖစ္ေၾကာင္း တင္ျပလိုက္ရပါသည္ ။